 |
| Mama akiangalia ndizi kama imekomaa |
Migomba huhitaji maji mengi. Wakati wa kiangazi. Inafaa kumwagilia ili kuto kupunguza sana ukubwa na wingi wa ndizi zinazotarajiwa kuvunwa kwa mwaka. Kiasi cha maji kinachotakiwa kwa wiki ni milimita 25, yaani eneo linalo zunguka shina la migomba lilowe kabisa.
UZALISHAJI
Zao la ndizi likizalishwa kwa utaalamu unaokubalika huweza kutoa mazao yenye ubora wa hali ya juu na kuongeza uzalishaji kwa eneo. Mambo yafuatayo yafaa kuzingatiwa katika uzalishaji wa zao hili.
(a) Hali ya hewa
Kiasi cha chini cha mvua kifaacho ni 100mm kwa mwezi au 1200mm kwa mwaka Mwinuko ni kutoka usawa wa bahari hadi mita 1800 juu ya usawa wa bahari. Zaidi ya mwinuko huo migomba haikui vizuri. Kiasi cha joto kinachofaa ni nyuzi joto za sentigredi 25 hadi 30 chini ya nyuzi joto 16 migomba haikui vizuri. Migomba hustawi vizuri kwenye udongo wenye rutuba ya kutosha, kina kirefu, usiotuamisha maji na pia usiwe na chumvi. Chachu ya udongo inafaa iwe kati ya pH 5 hadi 8.
(b) Aina za ndizi
(c) Utayarishaji wa shamba
- Safisha sehemu
inayohusika kwa kutumia zana ulizonazo.
- Ng’oa visiki vyote na
mizizi yake yote
- Lima sehemu hiyo kwa
kutumia jembe la mkono, rato, au trekta ili kuwezesha mizizi laini ya migomba
kupenya ardhini kwa urahisi.
- Baada ya visiki na
magugu yote kuondolewa na hivyo ardhi kuwa wazi, uchimbaji wa mashimo ya
kupandikiza machipukizi au miche ya migomba
unaweza kufanyika.
(d) Nafasi ya kuchimba mashimo
Mashimo yatachimbwa kwa nafasi inayokusudiwa kutumika kati ya mashina ya migomba na kati ya mistari kama ifuatavyo:-
- Migomba inaweza
kupandwa kwa nafasi ya Umbali wa meta 2.75 kwa 2.75 kwa migomba mifupi kama
Kimalindi na Kisukari. (Mashina
1,331 kwa hekta)
- Umbali wa meta 3 kwa
meta 3 kwa migomba ya urefu wa kati kama Jamaica na Mshare (Mashina 1,110 kwa
hekta)
- Umbali wa meta 3.6
kwa meta 3.6 kwa migomba mirefu kama Uganda green Mashina 760 kwa hekta).
(e) Uchimbaji mashimo
Uchimbaji mashimo inafaa ufanywe mapema kiasi cha juma moja hadi mwezi kabla ya muda wa kupanda. Shimo lichimbwe kwa kutenganisha udongo wa juu na wa chini. Vipimo vya shimo ni vyema vikazingatiwa. Iwapo utachimba shimo la mviringo litafaa liwe na kipenyo cha sentimeta 60 hadi 90 na kina cha sentimeta 60 hadi 90.
Iwapo utachimba shimo la mstatili au mraba litakuwa na urefu, upana na kina cha sentimeta 60 hadi 90, kutegemea kiasi cha mbolea kilichopo na kiasi cha kvua kinachonyesha sehemu hiyo. Uwekaji wa mbolea hufuatia mara baada ya mashimo kuwa tayari. Kiasi cha madebe 5 ya mbolea ya samadi iliyooza vizuri au mboji iwekwe kwenye lundo la udongo wa juu kando ya kila shimo na ichanganywe kasha mchanganyiko wa mbolea na udongo urudishiwe katika shimo kisha kijiti kichomekwe katikati ya shimo hilo, ilikuonyesha sehemu ambapo mche au chipukizi litapandwa.
Je ilikupita sehemu ya kwanza? Soma hapa Kilimo cha Migomba Sehemu ya Kwanza
(f) Kuchagua machipukizi bora
Machipukizi mazuri yanayofaa kwa mbegu ni kama haya yanayoonekana hapa chini: -
 |
Machipukizi mara tu baada ya kung'olewa
|
 |
| Machipukizi baada ya kuondolewaondolea mizizi |
Sifa za chipukizi bora
- Liwe chipukizi sime, yaani lenye majani membamba na siyo chipukizi maji yaani lisiwe lenye majani mapana.
- Litoke kwenye mgomba (shina) wenye afya nzuri, usiokuwa na magonjwa, minyoo ya mizizi, wala vifukusi vya migomba.
- Litoke kwenye mgomba wenye sifa ya kuzaa mikungu mikubwa.
- Liwe na afya nzuri na lisiwe na dalili za ugonjwa, wadudu, au mayai ya vifukusi.Urefu uwe kati ya meta 1 na meta 2.
- Kipenyo cha sehemu ya chini ya shina la chipukizi (tunguu) kiwe ni kati ya sentimeta 15 hadi 25.
(g)
Upandaji wa machipukizi
Wakati unaofaa
kupanda machipukizi ni mwanzoni mwa msimu wa mvua. Chomoa kile kijiti na chimba
shimo la kiasi cha sentimeta 30x30 katikati ya shimo
lililojazwa mchanganyiko wa udongo na samadi kisha panda chipukizi hilo. Rudishia
udongo na hakikisha tunguu lote limefunikwa vizuri. Shindilia udongo ili
chipukizi lisimame wima imara.
Machipukizi yanayo tarajiwa kupandwa yanatakiwa
kuondolewa mizizi yote ili kudhibiti minyoofundo na fukuzi wa migomba. Pia maji
ya moto au dawa kama vile furadani inaweza kutumika.
 |
Migomba iliyopandwa kwa ustadi
|
UTUNZAJI WA
SHAMBA NA MIMEA
(a) Uwekaji
wa matandazwa(mulching)
Kazi hii ni vyema
ikafanywa mara baada ya kupanda kama inawezekana. Matandazo yawe ni makavu na
unene wa sentimeta 15 ili kuhifadhi unyevu, kuzuia magugu na yakioza yataongeza
mbolea.
 |
Matandazwa kwenye shamba la migomba
|
(b)
Uongezaji wa mbolea
Baada kupanda ni
vyema kuongeza mbolea (samadi) madebe 2 kuzunguuka shina la migomba kila baada ya miaka
miwili au mitatu. Mbolea hii inatakiwa kuchanganywa na udongo na kufunikwa kwa
matandazwa.
(c)
Umwagiliaji maji shambani
Migomba huhitaji maji
mengi. Wakati wa kiangazi. Inafaa kumwagilia ili kuto kupunguza sana ukubwa na
wingi wa ndizi zinazotarajiwa kuvunwa kwa mwaka. Kiasi cha maji kinachotakiwa
kwa wiki ni milimita 25, yaani eneo linalo zunguka shina la migomba lilowe
kabisa.
(d)
Kupunguzia machipukizi
Inatakiwa kupunguza
mimea ya migomba kwa kila shina na kubaki mimea mitatu tu, yaani Mgomba wenye
ndizi (Mama), Mgomba mkubwa ambao bado haujazaa lakini unakaribia kuchanua
(Mtoto), Mgomba mchanga uliochipua hivi karibuni (Mjukuu)
(e)
Uondoaji wa Majani Makavu
Mimea ya migomba
inafaa iondolewe majani yote makavu ili kuondoa uwezekano wa kuwepo mazalia ya
wadudu na magonjwa, kuruhusu mionzi ya jua na kufanya urahisi wa kuhudumia
shamba .Pia hufanya shamba kuonekana safi.
 |
Migomba iliyoondolewa majani makavu
|
(f)
Uondoaji wa ncha mwishoni mwa matunda
Baada ya mkungu kutoa
ndizi, ua hunyauka na kubakiza ncha mwishoni mwa matunda. Ncha hizo hupaswa
kuondolewa .Huduma hii husaidia kupunguza uwezekano wa kujeruhi matunda wakati
wa kusafirisha jambo ambalo kupunguza ubora wa tunda.
(g) Kuweka
Miega
Miega ni nguzo au
kamba ambazo hutumika kuzuia migomba iliyobeba mikungu mikubwa isianguke
kutokana na uzito mkubwa. Miega ni ya lazima katika sehemu zenye upepo mkali.
Kazi hii inatakiwa kufanywa kwa uangalifu ili isijeruhi ndizi na mgomba
wenyewe.
 |
| Migomba inayoshikiliwa na miega/nguzo |
(h)
Uondoaji wa kichombezo cha ua la kiume (Shumba)
Uondoaji wa shumba
huwezesha matunda kukua vizuri, kuongezeka uzito wa mkungu pia huzuia magonjwa
kama vile ugonjwa wa mnyauko wa migomba (Banana Baterial Wilt), ugonjwa wa
Majivu nchani mwa matunda (Cigar end rot). Ukataji hufanyika juu ya kovu la
pili baada ya kichana cha mwisho, kwa kutumia kisu kikali.
Labels: KILIMO BORA, Migomba
